1687 yılında Bonoma tarafından tespit edilen uyuz, özellikle yaz aylarında ortaya çıkan ve deri yapısındaki kalıntılardan beslenen parazitlerin meydana getirdiği bir deri hastalığıdır. Köpeklerde uyuza neden olan akar; enfekte bir köpekten diğerine doğrudan temas yoluyla veya enfekte olan herhangi bir ortamdan geçebilir. Deride yaşayan akarlar; serum, epidermal kalıntılar ve kanla beslenir. Uyuz, günümüzde kolaylıkla tedavi edilebilen bir hastalıktır.
Köpeklerde Uyuz Nedir?
Köpeklerde uyuz, bir deri hastalığıdır ve köpeklerde enfeksiyonlara neden olan akarlar tarafından bulaşır. Özellikle sıcak havalarda, kulübelerde, barınaklarda ve tüy bakımı yeterince yapılmayan evcil köpek derilerinin havasız kalması nedeniyle görülür.
Köpeklerde Uyuz Türleri Nelerdir?
En yaygın görülen köpek uyuzu “
Sarcoptes scabiei” isimli akarların deriyi istila etmesiyle oluşur. Bu akarlar derinin üzerine tutunmakla kalmaz, tüneller oluşturarak yer değiştirir ve deri altına yerleşirler. Diğer uyuz türleriyle kıyaslandığında şiddetli kaşıntılara ve iltihaplanmaya neden olabilir. Köpek uyuzunda Sarcoptes scabiei’den sonra en yaygın karşılaşılan uyuz türleri şunlardır:
- Demodex canis: Köpeklerde en yaygın rastlanan ikinci uyuz türüdür. Bu akarlar, köpeklerin kıl foliküllerinde yaşar ve genellikle genç köpeklerde görülür. Demodex canis, genellikle bölgesel tüy dökülmesine ve kaşıntıya neden olur.
- Otodectes cynotis (Kulak Uyuzu): Kulaklarda beliren kabuklanmalarla birlikte kulak yapısının kalınlaşmasına, kulak yolunun koyu renkte bir sıvı ile dolmasına ve şiddetli kaşıntıya neden olur. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte dış kulak iltihabı riski artar.
- Notoedres cati: Kedi uyuzu olarak bilinse de köpeklerde de görülebilir. Özellikle kedi ve köpeklerin birlikte yaşadığı ortamlarda görülür. Kulaklarda, yüzde ve boyun bölgesinde; kaşıntı, kızarıklık, kabuklanma ve kepeklenmeye neden olabilir.
Köpeklere Uyuz Nasıl Bulaşır?
Uyuz, parazit nedeniyle ortaya çıkan bir hastalık olduğu için hayvanlar arasında hızlı bir şekilde yayılım gösterebilir. Enfekte bir köpeğin sağlıklı bir hayvana yakın teması sonucu uyuz kolayca bulaşabilir. Köpeklerde uyuz hastalığının en yaygın bulaşma şekilleri şunlardır:
- Temas yoluyla: En yaygın bulaşma yolu doğrudan temastır. Enfekte bir köpek, başka bir köpeğe yakınlaştığında veya diğer köpekle temas halindeyken uyuz kolayca bulaşır.
- Ortak kullanılan eşyalar yoluyla: Uyuzlu köpeklerin ortak kullanılan eşyaları da hastalığı bulaştırma riski taşır. Özellikle tasma, yatak, oyuncak, battaniye, kanepe tarak gibi eşyalar enfekte akarları kolayca taşıyabilir.
- Çevresel faktörler yoluyla: Köpeklerin uyuz akarları, özellikle köpek parkları, barınaklar, köpek eğitim ve üretim tesisleri, bahçeler ve diğer açık alanlardan bulaşabilir.
- Anne sütü yoluyla: Özellikle sokak köpeklerinde ama bazen de sosyalleşen anne köpeğin eve getirdiği akarlar ile, emme sırasındaki temas ya da oyun saatlerinde uyuz bulaşabilir.
Özetle köpeklerde uyuz bulaştırma riski taşıyan en yaygın durumlar şu şekildedir:
- Deri döküntülerinin bulunduğu yaşam alanlarının ortaklaşa kullanımı
- Enfekte bir köpeğin bir diğeriyle doğrudan teması
- Tarak, halı, battaniye, kanepe gibi ortak eşya ve alan kullanımları
Köpeklerde Uyuz Belirtileri Nelerdir?
Köpeklerde uyuz belirtileri; uyuz türlerine, köpeğin bağışıklık sisteminin güçlülüğüne, maruz kaldığı akar oranına, cildinin hassasiyet derecesine ve bakım rutinlerine göre değişkenlik gösterir. Uyuz vakalarında en sık görülen tipik belirtiler ise şu şekildedir:
- Deride kızarıklık, kabarcıklar ve döküntüler
- Özellikle, kulak içlerinde, dirseklerde, boyunda, karın ve kasık bölgesinde döküntü ve sertleşme
- Vücudun enfekte bölümlerinde tüy dökülmesi
- Kulakta kirli, kokulu, koyu renkli akıntı ve şişlik
- Derinin doğal rengini kaybetmesi
- Hastalığın ilerleyen evrelerinde; halsizlik, iştah ve kilo kaybı
Uyuz belirtileri her köpekte farklılık gösterebilir. Uyuzu erken dönemde fark etmek tedavi süresini kısaltır ve tedavinin başarıyla sonuçlanmasını sağlar. Uyuz farkındalığında gecikmek ise, farklı sağlık sorunlarının oluşmasına ve ciddi deri enfeksiyonlarına yol açabilir.
Köpeklerde Uyuz Teşhisi Nasıl Koyulur?
Köpeklerde uyuz teşhisi; veteriner hekimler tarafından yapılan klinik muayene sonucu belirlenen yöntemler izlenerek koyulur. Uyuzun çeşidine, semptom türüne ve hastalığın düzeyine göre veteriner hekim kararıyla uygulanan yöntemler şunlardır:
- Deri kazıntı testi: Genellikle köpeğin derisinde kaşınmaktan tahriş olan kısımdan, kazıntı yoluyla bir doku örneği alınır ve mikroskop altında uyuz akarlarının varlığı aranır.
- Biyopsi: Köpeğin uyuzdan etkilenen tahriş olmuş, kızarık, tüy dökülmesi sonucu kelleşen hasarlı deri bölgelerinden alınan örnek incelemesiyle, varsa uyuz akarları tespit edilebilir.
Köpeklerde Uyuz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Köpeklerde uyuz tedavisi köpeğin bağışıklık durumuna, uyuzun türüne ve şiddetine göre değişir. Bu yüzden yukarıdaki belirtilerin gözlemlendiği köpeklerin vakit kaybetmeden muayene edilmesi ve uygulanacak tedavinin belirlenmesi için hastalığın teşhis edilmesi önemlidir.
Hastalık özelinde uygulanan tedavi yöntemleri değişebilir ancak yaygın olarak başvurulan uyuz tedavisinin adımları şu şekildedir:
- Deri temizliği: Özel ilaçlı yıkamalar uygulanabilir.
- İlaç tedavisi: Veteriner hekim muayenesi ve yapılan tetkikler sonucunda reçete edilen ilaçlar kullanılır. Tedavi süresi deride gerçekleşen iyileşme takibiyle belirlenir.
- Takip süreci: Bu süreçte hem veteriner hekim kontrollerinin aksatılmadan takip edilmesi hem de köpeğin bakımını üstlenen kişinin, varsa veteriner hekim tarafından verilen görevleri, harfiyen uygulaması gerekir.
- İzolasyon: Uyuz genel olarak bulaşıcı bir hastalıktır. Bu yüzden tedavi sürecinde izolasyon ve yaşam alanlarının düzenli temizliği hem iyileşme hem de hastalığın tekrar nüksetme riskini minimalize etmek için önem taşır.
Köpeklerdeki Uyuz İnsanlara Bulaşır mı?
Uyuzun insanlara geçebilen türleri vardır. Bu süreçte yoğun bir kaşıntıya uzun süre maruz kalan insanların hekime görünmesinde fayda vardır.